Najwyższa pora zadbać o zdrowie i życie pracowników, świadomie tworząc ergonomiczne harmonogramy czasu pracy.
Pierwszym skojarzeniem nasuwającym się po usłyszeniu słowa ergonomia jest zdrowo i funkcjonalnie zaprojektowane miejsce pracy, spełniające wszystkie wymogi wynikające z najnowszej wiedzy naukowej na ten temat. Nie ma się co dziwić, pracodawcy od wielu lat dbają o to, żeby tworzyć przyjazne stanowiska pracy, traktując to jako absolutny standard i swoją odpowiedzialność.
Słowo ergonomia może być jednak rozumiane znacznie szerzej. Istnieje wiele badan udowadniających negatywy wpływ pracy zmianowej na zdrowie. Każdy, kto pracuje nieregularnie, a zwłaszcza w nocy, wie, jak jest to obciążające, zarówno pod kątem samopoczucia, jak i aspektów społecznych.
Zwykło się mówić, że przy pracy zmianowej życie naszych bliskich jest w równym stopniu narażone na zawirowania, jak nasze własne. Często wobec tych osób używa się sformułowania „cichy pracownik nocny”.
Szczęśliwie istnieje również szereg badan dostarczających wiedzę pozwalającą minimalizować negatywne skutki pracy nieregularnej, w tym pracy nocnej. Skutki, zarówno na nasze zdrowie, jak i na życie społeczne.
Tworząc harmonogramy warto stosować się do tych wskazówek. Dla pracodawcy ich zastosowanie jest właściwie bezkosztowe, a każdy pracownik bardzo odczuje zmianę.
Oto one:
-
Rotacja do przodu
Kierunek rotacji zmian do przodu jest lepszy (poranna zmiana à popołudniowa zmiana à nocna zmiana), niż rotacja do tyłu (nocna zmiana à popołudniowa zmiana, à poranna zmiana) z dwóch głównych powodów:
(a) jest w zgodzie z cechą cyklu dobowego, który w przypadku braku wskazówek dotyczących upływu czasu trwa u człowieka dłużej niż 24 godziny;
(b) pozwala na lepszą regenerację organizmu dzięki dłuższemu czasowi odpoczynku.
- Nie więcej niż 3-4 identyczne zmiany z rzędu
Zbyt duża liczba (5 lub więcej) identycznych zmian pod rząd ma silny, negatywny wpływ na zegar biologiczny człowieka. W przypadku zmian nocnych oraz wcześnie rozpoczynanych zmian rannych prowadzi do kumulacji niedoboru snu.
- Nie mniej niż 2 kolejne i nie więcej niż 6 kolejnych zmian z rzędu
Pojedyncze zmiany powodują fragmentację czasu wolnego i tworzą nieregularny wzór grafiku. Z kolei długie ciągi zmian z rzędu prowadzą do kumulacji zmęczenia. Wraz z nim znacząco rośnie ryzyko pomyłki i wypadku przy pracy.
- Średni tygodniowy czas pracy osoby zatrudnionej na pełny etat między 34 a 38 godzin
Maksymalna liczba godzin pracy jest uzależniona od tego, jak silnie charakter pracy obciąża organizm. Na przykład w sytuacji pracy w hałasie, w wysokiej temperaturze czy pracy wymagającej znacznej koncentracji, średniotygodniowy czas pracy powinien być krótszy.
- Półgodzinna przerwa w środku zmiany
Przepisy kodeksu pracy (Art. 134) mówią, że przy dobowym wymiarze czasu pracy wynoszącym 6 godzin lub więcej, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut (wliczanej do czasu pracy). Wedle zasad ergonomii przerwa powinna wynosić przynajmniej pół godziny, mieć miejsce mniej więcej w środku zmiany, a w przypadku prac szczególnie obciążających organizm – powinna być dłuższa niż 30 minut.
- Długość zmiany nie więcej niż 9 godzin
Badania pokazują, że długość zmiany silnie wpływa na zmęczenie, koncentrację, szybkość i jakość podejmowanych decyzji itd. Po 8-9 godzinach pracy ten wpływ zaczyna szybko rosnąć, a wraz z nim prawdopodobieństwo błędu i wypadku.
- Początek i koniec zmiany około godz. 7:00-15:00-23:00
Ta pozornie niewielka, bo wynosząca tylko 1 godzinę różnica początku zmiany jest bardzo znacząca w przypadku zmiany porannej, gdyż wpływa na długość odpoczynku nocnego, jakość snu i regenerację psychiczną i fizyczną oraz na nastrój. Osoby zaczynające pracę o 6 rano, mieszkające z dala od miejsca pracy, muszą często wstać około 4.00 w nocy. Może to prowadzić do chronicznego niedoboru snu i wielu negatywnych konsekwencji tego stanu.
- Przewidywalne grafiki pracy
Przewidywalność i stabilność grafiku są konieczne dla utrzymania zdrowej równowagi pomiędzy życiem prywatnym a życiem zawodowym.
- Nie mniej niż 40% wolnych wieczorów i weekendów
W naszym kręgu kulturowym życie towarzyskie i ważne wydarzenia rodzinne mają najczęściej miejsce w weekendowe wieczory. Zwłaszcza młodzi ludzie, którzy pracują w trybie trzyzmianowym przez wszystkie dni w tygodniu, uskarżają się na utratę ważnych dla nich kontaktów i społeczną izolację.
Planujmy świadomie. To nic nie kosztuje, a koniec końców bardzo się opłaca. Wszystkim.
Zobacz także
7 cech dobrego planisty
Dlatego właśnie planista to ktoś, kto spełnia wiele różnych zadań. To ktoś, kto doradza i wspiera kierownictwo przy organizacji pracy…
10 porad w zakresie zdrowego żywienia podczas pracy na nocnych zmianach
Nie przekonaliśmy Cię? Zmiana nawyków żywieniowych podczas pracy w godzinach nocnych może spowodować zwiększenie czujności o 25%. Na nocnych…
Znaczenie elastyczności czasu pracy w zarządzaniu
Elastyczność czasu pracy Czas jest dla współczesnych społeczeństw wartością o szczególnym znaczeniu, a poczucie jego braku coraz bardziej powszechne. W…