W ostatnich latach powstało wiele publikacji odnoszących się do porównań pomiędzy dwoma najpopularniejszymi obecnie systemami czasu pracy a więc podstawowym i równoważnym. Znacznie częściej, jako ten najbardziej uciążliwy dla pracowników pracujących zmianowo i nieregularnie oceniana jest praca 12-godzinna. Na nurtujące wielu pytanie „Czy słusznie” postaramy się odpowiedzieć analizując zarówno plusy i minusy tego rozkładu czasu pracy.
Argumenty za:
+ Więcej dni odpoczynku pod rząd. W systemie równoważmy zazwyczaj powstają okresy odpoczynku od 2 do nawet 8 dni z rzędu. Dzięki temu dni wolne tworzą dłuższe przerwy od pracy a pracownicy mają więcej czasu na odpoczynek pomiędzy zmianami oraz zyskują przestrzeń na realizację swoich prywatnych zainteresowań.
+ Elastyczne planowanie. Jedną z zalet równoważnego systemu czasu pracy jest możliwość planowania zmian dłuższych niż 8 godzin (najczęściej jest to 12 godzin) równoważąc je krótszą pracą lub jej brakiem w innym dniu. Daje to możliwość lepszego dopasowania czasu pracy do zapotrzebowania na pracę, zwłaszcza gdy jest ono zmienne w różnych dniach i tygodniach. Dzięki czemu możemy wydłużyć pracę w te dni, kiedy pracy jest znacznie więcej, a skrócić w te dni, gdy jest jej mniej.
+ Dojazdy do pracy. A dokładniej mniejsza częstotliwość wymuszonego dojazdu do miejsca pracy. Zmiany 12- godzinne powodują znaczne ograniczenie ilości dni w których musimy dojechać do miejsca w którym pracujemy. Przyjmując średnio 20 dni roboczych w miesiącu i jednocześnie decydując się na wprowadzenie równoważnego systemu czasu pracy może się zdarzyć, że pracownik pełnoetatowy będzie musiał pojawić się w firmie tylko przez 13 dni roboczych.
+ Unikanie nadgodzin. Sposób planowania zasobów ludzkich w omawianym systemie, polegający na wydłużeniu godzin pracy nie skutkuje powstawaniem nadgodzin dobowych. Oznacza to pewną oszczędność pieniędzy, ponieważ nadgodziny dobowe płatne są z dodatkiem 50 lub 100% w zależności od tego w które dni wypadną. To właśnie oszczędność jest najczęstszą przyczyną wprowadzenia systemu równoważnego w przedsiębiorstwach.
Argumenty przeciw:
– Zwiększony procent nocnych zmian. Mając na uwadze pracowników mierzących się z trudem pracy zmianowej należy podkreślić, że w stosunku do standardowo około 30% zmian nocnych przy 8 godzinnym systemie czasu pracy, pojawi się aż połowa nocnych zmian w systemie równoważnym. Co prawda jest to oczywiście zbilansowane mniejszą liczbą przepracowanych zmian, a także faktem, iż druga połowa z nich pojawi się podczas zmiany dziennej lub popołudniowej, jednak zmęczenie spowodowane pracą w nocy może się kumulować a liczba zmian nocnych będzie odczuwalna dla pracownika.
– Trudne powroty. Duże i skumulowane zmęczenie po przepracowaniu 12 godzinnej zmiany może być znaczą przeszkodą w pokonywaniu drogi do domu samochodem. Kierowca po przepracowaniu tak długiej zmiany odczuwa znaczne zmęczenie co może przyczynić się do większego prawdopodobieństwa udziału w wypadku drogowym, zwłaszcza, iż zgodnie z najnowszymi badaniami naukowymi szansa na chwilowe utraty koncentracji wzrasta lawinowo i każdorazowo po przepracowanej 9 godzinie.
– Błędy przy planowaniu. Dla wielu osób, szczególnie tych odpowiedzialnych za planowanie czasu pracy system równoważny oznacza pewne problemy w zarządzaniu zasobami ludzkimi, przez co często wkradają się błędy w grafikach. Należy pamiętać o tym, że nadal obowiązują kodeksowe normy czasu pracy w zakresie np. odpoczynków dobowych, tygodniowych, zapewnienia co 4 wolnej niedzieli itd. Nieświadomość może poskutkować bolesnymi karami od PIP.
– Ograniczony work-life balance . Niestety praca w systemie równoważnym powoduje, iż w te dni pracownicy mają bardzo ograniczoną możliwość zadbania o swoje sprawy osobiste czy życie rodzinne. Pracując w takim trybie jedynym sposobem na połączenie dwóch wymiarów życia jest sztywne rozdzielenie dni pracujących od wolnych, bo tylko w dni wolne od pracy będą mogły w pełni doświadczyć szansy na chociażby załatwienie spraw urzędowych czy prywatnych. Kolejnym minusem będzie częste mijanie się z partnerem ze względu na różne godziny pracy, co może niekorzystnie wpłynąć na życie rodzinne.
Podsumowanie.
Analizowany system czasu pracy posiada oczywiście szereg zalet oraz wad. W osobistym odczuciu lista wad uderza bezpośrednio w zdrowie i kondycję pracownika, co w długim okresie czasu może być bardzo szkodliwe. Nie należy jednak demonizować takiego rozkładu czasu pracy gdyż z punktu widzenia osób zarządzających miejscem pracy pozwala on na bardziej elastyczne planowanie czy unikanie nadgodzin dobowych. Warto natomiast odpowiednio reagować i dostosowywać panujące warunki w miejscach pracy by – jeżeli zmiany 12-godzinne są na porządku dziennym, odpowiednio niwelować ich negatywne konsekwencje.
Zobacz także
Praca nocna oraz zagrożenia z niej wynikające
Konsekwencje pracy w nocy Kodeksowo przyjmujemy, że praca w porze nocnej zaczyna się od godziny 21 i kończy o 7…
Zmiana metody planowania czasu pracy
Klasyczne podejście do planowania czasu pracy zakłada, że wychodząc od obciążenia pracą i wymagań dotyczących personelu definiujemy zmiany robocze, na…
10 porad w zakresie zdrowego żywienia podczas pracy na nocnych zmianach
Nie przekonaliśmy Cię? Zmiana nawyków żywieniowych podczas pracy w godzinach nocnych może spowodować zwiększenie czujności o 25%. Na nocnych…